تورکمن دیلی

آموزش زبان ترکمنی (خط لاتین: Türkmençe - سیریلیک: түркмен) زبان مردم ترکمن و زبان رسمی کشور ترکمنستان است. ترکمنی از زبان‌های آلتایی و از شاخه اغوز (شاخه‌ای از آموزش زبان ترکمنی) است و گویشوران به این زبان بیشتر در ترکمنستان و شمال شرقی ایران و نواحی شمالی افغانستان سخن می‌گویند.

محتویات

۱طبقه‌بندی

۲نوشتار

۳ادبیات

۴صفحات مرتبط

۵منابع

۶پیوند به بیرون

طبقه‌بندی

آموزش زبان ترکمنی از خانواده زبان‌های آلتایی و از گروه زبان‌های ترکی جنوب غربی (اغوز) و زیرگروه زبان‌های اغوز شرقی است. ترکمنی با زبان‌های تاتاری کریمه و سالار و ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی و ازبکی مرتبط است. ترکمن‌ها و گویندگان بیشتر این زبان‌ها تاحدودی زبان یکدیگر را می‌فهمند. زبان ترکمنی را می‌توان حد وسط زیرمجموعه‌های غربی (ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی) با زیرمجموعه‌های شرقی (ترکی قزاقی، ازبکی، قرقیزی و اویغوری) زبان ترکی دانست. به عنوان مثال برخی از کلماتی که در ترکی استانبولی و ترکی آذربایجان باهم تفاوت دارند را می‌توان آموزش زبان ترکمنی به هر دو فرم آن در زبان ترکمنی یافت. مثال: تمام شد (غوتاردی=زبان آذری و ترکمنی، توکندی = زبان استانبولی و ترکمنی)، ظهر (گون اوُرتا=زبان آذری و ترکمنی، اؤیله= زبان استانبولی و ترکمنی) و... یک ترکمن می‌تواند به راحتی زبان‌های مختلف ترکی را فرابگیرد اما به دلیل گویش دشوار ترکمنی، یادگیری مکالمات ترکمنی اندکی دشوار است. در زبان ترکمنی سین با حرف ث تلفظ می‌شود وآموزش زبان ترکمنی ز به صورت ظ. هیچ کلمه‌ای در ترکمنی با حرف ر شروع نمی‌شود؛ و زبان ترکمنی دارای ۱۸ مصوت کوتاه و بلند است که از این حیث جزو دشوارترین زبان‌های جهان قرار می‌گیرد. در زبان ترکمنی نوشتاری حرف ف وجود ندارد ولی در عامیانه ف را تلفظ می‌کنند و در نوشتار در اکثر موارد به جای حرف ف، پ می‌نویسند. مثلاً فارسی را «پارسچا» می‌نویسند.[نیازمند منبع]

آموزش زبان ترکمنی ضمن آنکه حروفی که از بینی ادا می‌شوند و در شیوه‌های ترکی استانبولی و ترکی آذربایجانی معاصر حذف گردیده‌اند، در ترکی ترکمنی کاربرد وسیع دارند. این حروف مانند «ـنگ» در گروه ترکی اغوز شرقی نیز به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ترکمنی مانند دیگر زبان‌های آلتایی یک زبان پیوندی است. افعال بی‌قاعده کمی دارد و کلمات مذکر و مؤنث آموزش زبان ترکمنی ندارد و ساختار جمله به شکل فاعل + مفعول + فعل (از راست به چپ) است.

نوشتار

ترکمنی در ایران و افغانستان با خط عربی نوشته می‌شود. در کشور ترکمنستان تا سال ۱۹۲۸ خط عربی و سپس خط لاتین جایگزین آن شد و در سال ۱۹۴۰ خط سریلیک جای آن را گرفت. در ۱۹۹۱ خط لاتین بر پایه خط ترکی (استانبولی) جایگزین خط سریلیک شد.[۲]

ادبیات

آموزش زبان ترکمنی مختومقلی فراغی از بزرگترین شاعران زبان ترکمنی است. نوشته‌های این شاعر قرن هجدهمی در مرحله میان زبان جغتای کلاسیک و ترکمنی امروزین قرار دارند. از دیگر شعرای ترکمن می‌توان به محمدولی کمینه، دولت‌محمد آزادی، مسکین قلیچ، ملانفس، ذلیلی، امیرعلی شیرنوایی و از شاعران معاصر ستار سوقی، منصور طبری، عبدالقهار صوفی‌راد و نازمحمد پقه در ایران و کریم قربان نفس آموزش زبان ترکمنی و قربان نظر عزیزف در ترکمنستان اشاره نمود. بردی کربابایف پدر داستان‌نویسی نوین ترکمنستان است. رمان او با نام انسان ثابت‌قدم (= گام قاطع،Qati adim) نخستین رمان ترکمن محسوب می‌شود. خود نویسنده اشاره داشته که ۲۰ سال از عمرش را صرف نوشتن این رمان کرده‌است. کربابایف فعالیت ادبی خود را از سال ۱۹۲۳ میلادی آغاز کرد و بیش از ۳۰ اثر ادبی در ژانرهای مختلف به چاپ رسانید؛ چند نمایشنامه، آموزش زبان ترکمنی اشعار کوتاه و بلند، فیلمنامه، چندین اثر منثور و همچنین ترجمه آثاری از پوشکین، لرمانتوف، گوگول، تولستوی و ماکسیم گورکی به زبان ترکمنی از او بر جای مانده‌است.

آشنایی با زبان ترکمنی برای اولین بار در کشور

رییس دانشگاه پیام نور گلستان از ارائه واحد درسی آموزش زبان ترکمنی « آشنایی با زبان ترکمنی » دراین دانشگاه برای اولین بار در کشور خبر داد.

سید بهروز نهضتی رییس دانشگاه پیام نور گلستان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از گرگان؛ گفت: دانشگاه پیام نور در راستای اعتلای فرهنگ بومی استان اقدام به ارائه دو واحد درسی با عنوان «آموزش زبان ترکمنی» کرده است.

وی افزود: در گذشته درسنامه‌ای با موضوع آموزش زبان و ادبیات ترکمنی به قلم تعدادی از مولفین و کارشناسان امر با همین عنوان تالیف شد که اخیرا مراحل چاپ آن به اتمام رسیده است.

نهضتی اضافه کرد: آموزش زبان ترکمنی از ۱۲ واحد دانشگاه پیام نور در استان در حال حاضر این واحد درسی به صورت پایلوت در دانشگاه گنبدکاووس ارائه شده است و از ترم بعد در تمام مراکز به صورت اختیاری برای دانشجویان ارائه خواهد شد.

وی در ادامه گفت: شایسته است که هموطنان ترکمن بدون استفاده از زبان لاتین آموزش زبان ترکمنی بتوانند به مطالعه و بررسی زبان خود بپردازند.

نهضتی افزود: ادبیات مردم ترکمن آموزش زبان ترکمنی همان ادبیات باستانی و کهن پارسی و هدف از چاپ این کتاب آشنایی بی واسطه و بدون فیلتر مردم ترکمن با ادبیات خود است.

وی در پایان گفت: ادبیات مکتوب زبان ترکمنی همه با خط الرسم پارسی بوده، اما به دلیل به دست گرفتن حکومت توسط آتاتورک در گذشته خط الرسم پارسی به لاتین تبدیل شد و این در حال حاضر یک معضل بسیار بزرگ برای مردم قوم ترکمن بوده که حتی تحصیل کرده‌های ترکمن آموزش زبان ترکمنی هم نمی‌توانند اشعار مختومقلی فراغی و دیگر بزرگان این قوم را بخوانند.

انتهای پیام/ق

الفبای ترکمنی

در الفبای ترکمنی امروز ، سی حرف مورد استفاده قرار می‌گیرن:

Aa – آ، مثل aýratyn («آیراتئن» = جدا، خاص، ویژه)؛

Bb – ب، مثل barlag («بارلاق» = تحقیق، آزمایش، بررسی)؛

Çç – چ، مثل çaklama («چاقلاما» = حدس، پیش‌بینی)؛

Dd – د، مثل duýduryş («دویدورئش» = اخطار، تذکر، آگاه‌سازی)؛

Ee – اِ، مثل endik («اِندیک» = عادت، خو)؛ 

Ää – اَ، مثل äbermek («اَبرمک» = دادن، گرفتن/خریدن برای کسی)؛ 

Ff – ف، مثل forma («فُرما» = فرم، یونیفرم)؛ آموزش زبان ترکمنی

Gg – گ/غ، مثل egrem-bugram («اِگرم-بوغرام» = زیگزاگ، پرپیچ‌و‌خم)؛ 

Hh – ه/خ، مثل hantama («هانتاما/خانتاما» = توقع، چشم‌داشت)؛ 

Ii؛ ای، مثل itergi («ایترگی» = انگیزه، روحیه، محرک)؛ 

Jj – ج، مثل jora («جوُرا» = دوست دختر یک دختر/خانم دیگه)؛ 

Žž – ژ، مثل žurnal («ژورنال» = مجله)؛ 

آموزش زبان ترکمنی Kk – ک/ق، مثل durnukly («دورنوق‌لی»= ثابت، پایدار، مستحکم)، مثل ýeterlik («یترلیک» = کافی بودن، وفور)؛

Ll – ل، مثل hil («هیل» = کیفیت، خاصیت)، مثل salgylanmak («سالغی‌لان‌ماق» = اتخاذ سند کردن، رجوع دادن)؛

Mm – م، مثل ummasyz («اومماسئز» = بی‌نهایت، بیکران، پهناور، وسیع)؛ 

Nn – ن، مثل nohur «(نُخور» = نام طایفه)؛

Ňň – نگ، مثل aňzak («آنگزاق» = یخبندان)، مثل eňrek یا erňek («انگرک/ارنگک» = آموزش زبان ترکمنی لبه، حاشیه، مرز)، مثل iňrik («اینگریک» = هوای گرگ‌و‌میش غروب، مخالف daň به معنای «سپیده‌دم، فجر»)؛ 

Oo – اُ، مثل oý («اُوی» = فکر، اندیشه)، مثل oýlanmak («اوی‌لان‌ماق = استدلال کردن، فکر کردن و اندیشیدن)؛

Öö – اؤ، مثل öwüt («اؤووت» = نصیحت، اندرز)؛ 

Pp – پ، مثل päl («پَل» = هدف، قصد، نیت)؛ 

Rr – ر، مثل ugur («اوغور» = خط‌مشی، اصول، جهت)؛ 

آموزش زبان ترکمنی Ss – س، مثل sagynmak/säginmek («ساغئن‌ماق»/سَگین‌مک» = مکث کردن، درنگ کردن)؛ 

Şş – ش، مثل garaýyş («قارایئش» = دیدگاه، نظر)؛ 

Tt – ت، مثل tarpa («تارپا» = ناگهانی، غیرمنتظره)، مثل teriň («ترینگ» = عمیق)؛ 

Uu – او، مثل ulanmak («اولان‌ماق» = به کار بردن، استفاده کردن)؛ 

Üü – او، مثل üýtgeşik (اویتگه‌شیک» = متفاوت، خاص)؛ 

Ww – و، مثل owadanlyk («اُوادان‌لئق» = زیبایی)؛ 

Yy – ائ، مثل ylalaşyk («ائلالاشئق» = توافق)، مثل ylalaşmak («ائلالاش‌ماق آموزش زبان ترکمنی» = توافق کردن، سازش کردن)؛ 

Ýý – ی، مثل ýazgyt («یازغئت» = اقبال، تقدیر)؛ 

Zz – ز، مثل ýowuz («یُووز» = سخت، چالش‌برانگیز، شدید و بی‌رحم).

آموزش زبان ترکمنی لازم به ذکره، به خاطر وجود قاعده هماهنگی اصوات که از خصوصیات ذاتی ترکمنی و زبان‌های ترکی دیگه است (قزاقی، قرقیزی، تاتاری، آلتای و ...)، شکل‌دهندگان الفبای امروزی ترکمنی، برای اختصار و سادگی یادگیری الفبا که از عوامل تاثیرگذار در پروسه آموزشه، تصمیم گرفتن هر کدوم از صامت‌های دو-وجهی «غ/گ» و «ک/ق» رو با یک نشانه نمایش بدن (به ترتیب، g و k). در آموزش زبان ترکمنی، صداها به دو گروه پسین و پیشین یا فوقانی و زیرین تقسیم می‌شن:

a، y، o، u – اصوات فوقانی یا پسین

ä، i، ö، ü – اصوات زیرین یا پیشین

هر صدا و هر صامت، از حرکت آموزش زبان ترکمنی ماقبل خودش پیروی می‌کنه. برای مثال، در ترکمنی داریم Kümmetde («در گنبد»)، اما Iranda («در ایران»). یا، گفتن Irane barýaryn («به ایران می‌روم»)، مثل گفتن Türkmenistande ýaşaýaryn («در ترکمنستان زندگی می‌کنم») ناصحیح و غیر معتبره؛ باید گفته و نوشته بشن:

Irana barýaryn

Türkmenistanda ýaşaýaryn

بنابراین، طبق قاعده هماهنگی اصوات آموزش زبان ترکمنی، g اگر با اصوات فوقانی بیاد، «غ» و اگر با اصوات زیرین بیاد، «گ» خونده می‌شه. برای مثال، «سیاه» در ترکمنی ("gara") نه «گارا» بلکه «قارا» تلفظ می‌شه، همون‌طور که وقتی می‌نویسیم gel، منظورمون شکل نامعتبر «قل» نیست، بلکه «گل» هستش. به طرز مشابهی، k با اصوات فوقانی، «ق» و با اصوات زیرین «ک» خونده می‌شه.

گنجاندن قاعده هماهنگی آموزش زبان ترکمنی اصوات در اصول نوشتاری، باعث شده که الفبای ترکمنی تا جای ممکن ساده‌تر و شیواتر باشه.

جملات متداول وپرکاربرد در زبان ترکمنی

سلام نأجیره حالینگیز؟   (سلام حالتون چطوره؟)

جواب: 

قاوی (خوبم )      غانیمات   یا بولجوق دا   (بد نیستم   )

به هنگام  کار : آموزش زبان ترکمنی

آرمانگ !  =خسته نباشید

بار بول    = سلامت باشید

 آرما ! الله قوات           ( خسته نباشی ! خدا قوت)

جواب :

سلامت  بول  ! دین و ایمانینگا قوات      (  سلامت باشی !خداوند بر دین و ایمانت بیافزاید   )     

آموزش زبان ترکمنی إرتیرینگز حایرلی ( صبحتون بخیر)

گیجه نگیز حایرلی(شبتون بخیر)

خوش گلیب دیرسینگیز( خوش آمدید)

به سلامت برسید ( ساغآمان  بارینگ)

خوش بگذره (خوش گچسین)

چه خبر؟ (نمه حابار )

سلامتی                    ( ساغلیق)

عیدتون مبارک باشه       (بایرامینگیز   قوتلی بولسون)

به هنگام تبریک خانه جدید:

جنّت لی جای بولسون (همچون بهشت در آن خوشی باشدآموزش زبان ترکمنی)

یا

همیشه توی  بولسون ائچینده (همیشه جشن وشادی باشد)

دولت لی جای بولسون  ( همیشه قدرت و ایمان در آن جای داشته باشد)

به هنگام  تسلیت:

آموزش زبان ترکمنی ألله رحمت إدسن -جایی جنّت ده بولسون (الله رحمت کند-جایش بهشت باشت)

إیمانلی بولسون -یاتان یری یاختی بولسون(با ایمان باشد-در آرامش باشد)

به هنگام تبریک:

قوتلی بولسون (مبارک باشد)

گوزینگ آیدینگ (چشمت روشن...)

به هنگام کشت وکار:

إئیشنگ إیلریک  ( کارت به پیش...کارت آسان یاد آموزش زبان ترکمنی)

جواب:

یاشینگ أوزّین   ( عمرت دراز...)

به هنگام برداشت محصول:

حارمانینگا برکت (  محصولت پربرکت باد)

جواب:

دین وایمانینگا برکت (خداوند بر دین و ایمانت بیافزاید)

به هنگام  تشکر :

آموزش زبان ترکمنی تانگری یالقاسین  (خداوند از گناهت در گذرد)

بیله یالقاسین      (از گناه هردویمان در گذرد)

اعداد به زبان ترکمنی

ترکمنی=فارسی

بیر=یک

ایکی=دو

اوچ=سه آموزش زبان ترکمنی

دورت=چهار

باش=پنج

آلتی=شش

یدی=هفت

سکیز=هشت

دوقوز=نه

اُون=ده

اون بیر=یازده

اون ایکی= آموزش زبان ترکمنی دوازده

اون اوچ= سیزده

اون دورت=چهارده

اون باش=پانزده

اون آلتی=شانزده

آموزش زبان ترکمنی اون یدی=هفده

اون سکیز=هیجده

اون دوقوز=نوزده

ییگریم=بیست

----

اوتوز=سی

قیرق=چهل

اِللی=پنجاه

آلتمیش=شصت

یِتمیش=هفتاد

سِگسِن=هشتاد

توغسان=نود

یوز=صد

-----

ایکی یوز=دویست

اوچ یوز=سیصد

و...

-----

مونگ=هزار

ایکی مونگ=دوهزار

و...